Pierwsza część artykułów z serii o kopycie a zarazem wstęp do tematyki ochwatu.

 

Kopyto (łac. ungula) jest z anatomicznego punktu widzenia wytworem skóry i naskórka i osłania końcowe fragmenty III palca konia,
na którym spoczywa cały ciężar zwierzęcia. W praktyce pod pojęciem kopyta rozumiemy puszkę rogową wraz ze wszystkimi tworami, 
które mieści w swoim wnętrzu. Trzeba pamiętać, że kopyta są połączone zresztą organizmu na różne sposoby i zależne od reszty jak 
i reszta od nich. Jest połączenie mechaniczne poprzez kościec, poprzez krążenie, nerwy i meridiany energetyczne.

        Końskie kopyto jest jednym z najlepszych amortyzatorów wstrząsów, o ile nie najlepszym, jakie stworzyła na przestrzeni milionów lat natura. Na szczególną uwagę i zastanowienie zasługuje fakt, że kilkuset kilogramowe ciało tak bardzo ruchliwego zwierzęcia podparte jest na czterech relatywnie bardzo małych tworach jakimi są kopyta. Przeciążenia powstające w kopycie podczas ruchu są ogromne. 
Biorąc pod uwagę cechy morfologiczne i czynnościowe kopyta można śmiało uznać je za arcydzieło natury. 
          Dla ułatwienia poznania budowy kopyta zostaną użyte nazwy zwyczajowe.

Puszka kopytowa wytwarzana jest przez tworzywo (miazga kopytowa). Jest to warstwa skóry właściwej i naskórka, które znajdują się w określonych miejscach końskiego palca i wytwarza poszczególne części i warstwy puszki.

        Puszka składa się ze ścian rogowych oraz podeszwy rogowej i strzałki rogowej od strony przyziemnej kopyta. Kształtem przypomina fragment ściętego od góry stożka. Ściana przednia znajduje się między prostymi równoległymi poprowadzonymi wzdłuż kopyta 
od wierzchołków kątów wsporowych. Jest najgrubsza i najbardziej skośnie ustawiona względem podłoża. Dalej są ściany boczne ciągnące się po bokach do tyłu, do najszerszego miejsca puszki. Za nimi mamy ściany przedkątne przechodzące w niewidoczne z zewnątrz, 
zagięte do wewnątrz i ginące w podeszwie dwie ściany wsporowe. Ściana przedkątna tworzy ze wsporową widoczny od strony podeszwowej kąt wsporowy. Od góry puszka ograniczona jest tzw. koroną (krawędzią koronową). Dzięki temu, ze róg ścian puszki kopytowej narasta  z tworzywa korony na całym obwodzie w podobnym tempie, a ściany przedkątne są krótsze niż przednia, róg tylnej części puszki jest najmłodszy i najbardziej elastyczny. Przyziemna część puszki składa się z krawędzi podeszwowej, podeszwy rogowej 
i strzałki rogowej. Z tyłu strzałki są 2 piętki rogowe, stanowiące część opuszki rogowej.

       Wewnątrz puszki znajdują się kości, ścięgna, chrząstki, nerwy, naczynia krwionośne i limfatyczne. Obfite unaczynienie kopyta uwarunkowane jest potrzebą ciągłego wytwarzania nowego rogu i dostarczania wielu substancji odżywczych niezbędnych przy produkcji rogu. Krew tętniczą dostarczają dwie tętnice, które w kości kopytowej tworzą łuk rozgałęziający się dalej do kości i tworzywa. 
       Bogate ukrwienie i unerwienie kopyta sprawia, że są one bardzo wrażliwe na bodźce zewnętrzne, ale i wewnętrzne. Puszka kopytowa mimo swej twardości silnie reaguje na urazy, które często są przyczyną kulawizn.  Na szkielet kostny kopyta składają się kość kopytowa, trzeszczka kopytowa oraz część kości koronowej. Trzy główne mięśnie zapewniają ruchomość palca (de facto kopyta): prostownik 
i dwa zginacze, których końcowe przyczepy znajdują się na kościach palca konia. Najważniejszym elementem w puszce bez wątpienia jest bardzo mocno ukrwiona i unerwiona półkolista kość kopytowa nadająca kopytu kształt. Dolna krawędź kości opiera się na podeszwie oraz w tylnej części na strzałce gąbczastej. Krawędzie kości kopytowej i podeszwy rogowej powinny być względem siebie równoległe. 
Tylko takie ustawienie zapewnia prawidłowe funkcjonowanie kopyta i odpowiednie skątowanie osi kopytowo-pęcinowej. 
Naukowo udowodniono, że kość kopytowa jest ustawiona równolegle do podłoża kiedy linia krawędzi koronowej kopyta widziana z boku jest ustawiona względem podłoża pod kątem ok. 30ş. Wówczas skątowanie ściany przedniej kopyta względem podłoża wynosi ok 45ş-50ş, tylnego ok 55ş.             Wyżej znajduje się krótka i gruba kość koronowa, która od dołu stawem kopytowym łączy się z kością kopytową, od góry stawem koronowym z kością pęcinową. Staw kopytowy jest jedynym stawem w puszce i tworzą go kości kopytowa, koronowa i trzeszczka kopytowa.  Jak każdy staw również ten otoczony jest torebką stawową wysłaną od wewnątrz błoną maziową, która wydziela do jamy stawowej maź stawową zmniejszającą tarcie. Rola trzeszczki związana jest z działaniem ścięgna mięśnia zginacza głębokiego, 
które przy ruchu ślizga się po jej powierzchni na kaletce maziowej. Warto mieć na uwadze fakt, że kość kopytowa i koronowa poruszają się właściwie w jednej płaszczyźnie, a ruchy rotacyjne są bardzo mocno ograniczone.

         Połączenie kości kopytowej z rogiem puszki jest bardzo specyficzne, ale bez tej właśnie specyfiki puszka kopytowa nie mogłaby spełniać swoich funkcji. Skóra właściwa i głębsze warstwy naskórka na kości kopytowej poniżej korony stanowią tworzywo ścienne uformowane w równoległe listewki ścienne przebiegające skośnie w dół. Każda z listewek pierwotnych (jest ich ok. 600) ma dodatkowo listewki wtórne II i III rzędu, co znacznie zwiększa powierzchnię (ok 1,5m2) połączenia kości kopytowej z wewnętrznymi warstwami puszki kopytowej. Puszka kopytowa składa się z 3 warstw rogowych: wewnętrznej, środkowej i zewnętrznej. 
        Wewnętrzna, tj. listewkowa (blaszkowata), utworzona jest z ok 600 listewek przebiegających podobnie jak listewki tworzywa ściennego, skośnie i w dół. Każda taka listewka ma ok 100 listewek wtórnych zazębiających się ściśle z listewkami ściennymi. Dzięki takiej właśnie strukturze połączenie jest bardzo mocne, a masa ciała konia i wstrząsy rozkładają się na dużą powierzchnię. Kość kopytowa jest jakby zawieszona na tym połączeniu listewek. Warstwa środkowa puszki jest najgrubsza i zwana jest warstwą rureczkową. Zrasta się ona z  warstwą listewkową w jedną mocną masę ściany puszki rogowej. Dzięki temu, że rureczki są bardzo odporną na ściskanie strukturą, 
jedno kopyto może np. podczas galopu przejąć ciężar całego konia. Stwierdzono, że rurki prócz przejmowania ciężaru ciała konia mają również właściwości amortyzujące i w pewnym stopniu zabezpieczają ścianę przed pękaniem. Zewnętrzna część puszki to tzw glazura (polewa, szkliwo), która jest zbudowana z mało odpornego, elastycznego rogu również o strukturze rureczkowej. W zetknięciu z wodą silnie pęcznieje, sucha jest twarda i błyszcząca. W pewnym stopniu reguluje wilgotność kopyta. Warstwa ta najlepiej jest widoczna u młodych koni, a u koni użytkowanych intensywnie oraz przy nieprawidłowej pielęgnacji szybko niszczeje (wysychanie kopyta). Uważa się, że wszystkie trzy warstwy puszki narastają od góry, a listewki warstwy wewnętrznej  zsuwają się po listewkach tworzywa ściennego. 

                        Podeszwa rogowa zbudowana jest z rogu o strukturze rureczkowatej, ale jest bardziej miękki niż róg ścian i dlatego szybciej niszczeje. Niewidoczna wewnętrzna część podeszwy jest porowata. Prócz zewnętrznej krawędzi wchodzącej w skład brzegu podstawowego, podeszwa jest wklęsła. Najgrubsza (ok 14mm), a jednocześnie najbardziej wklęsła jest przy wierzchołku strzałki.

       Linia biała jest połączeniem ściany puszki kopytowej z podeszwą o szerokości ok 3mm, a w jej skład wchodzą zakończenia listewek puszki kopytowej zazębiające się z boczną porowatą warstwą rogową podeszwy. Róg linii białej jest miękki – znacznie bardziej niż róg ścian puszki czy róg podeszwy. Brzeg podstawowy to część przyziemna puszki stykająca się z podłożem, a w jej skład wchodzą krawędź podeszwy, linia biała i wąski kawałek podeszwy. To właśnie na brzegu podstawowym i strzałce powinno się opierać kopyto.

        Strzałka jest jednym z najważniejszych elementów kopyta. Strzałka rogowa wraz z piętkami stanowi  opuszkę kopytową pochodną opuszki palcowej. Strzałka to trzon zakończony grotem i dwa ramiona rozdzielone rowkiem środkowym. Ma klinowaty kształt i odpowiada wyżej leżącej strzałce gąbczastej, która ma bardzo ważną rolę przy amortyzacji wstrząsów. Po bokach strzałki znajdują się rowki przystrzałkowe, które oddzielają ją od ścian wsporowych. Dobrze wykształcona strzałka jest nieco poniżej brzegu podstawowego. 
Róg strzałki ma charakter rureczkowy i jest miękki, wilgotny, gumiasty. Swoiste właściwości rogu strzałki umożliwiają jej pełnienie funkcji amortyzatora. Od tyłu ramiona strzałki przechodzą w okrągłe zgrubienia piętek. Piętki są zbudowane z włókien kolagenowych 
oraz elastycznych oraz pokryte cienką warstwą rogu. Wspomagają amortyzujące działanie strzałki.

           I na koniec kwestia mechaniki kopyta – tak do własnych przemyśleń dotyczących np. pytania „kuć czy nie”. Mechanika kopyta polega na jego odkształcaniu się pod wpływem obciążenia przez ciało konia, głównie podczas ruchu. W momencie obciążenie w kopycie 
i kończynie następuje szereg zmian.  Kości ślizgają się w stawach jedna na drugiej, kość pęcinowa ustawia się pod mniejszym kątem do podłoża. Dobrze wykształcona strzałka rogowa pierwsza opiera się o podłoże i ulega pewnemu spłaszczeniu, w tylnej części rozszerzeniu 
i dzięki temu o podłoże opiera się brzeg podstawowy. Nacisk strzałki rogowej rozszerza ściany wsporowe i wpływa na kształt strzałki gąbczastej, która z kolei powoduje odchylenie na boki chrząstek kopytowych rozszerzających ściany przedkątne. Tylne rozchylenie ścian pociąga za sobą minimalne ścieśnienie i cofnięcie się ściany przedniej puszki w górnej części. Pewna ruchomość obejmuje do 1/3 długości ściany od korony. Te zmiany są możliwe m.in. dzięki elastyczności linii białej i podeszwy. Pod wpływem nacisku masy ciała konia na kopyto krew w licznych splotach naczyniowych wytwarza rodzaj hydraulicznej poduszki, szczególnie w strzałce gąbczastej, wspomagając amortyzację, a jednocześnie wspomagając krążenie. Rozchylenie krawędzi ścian przedkątnych na zewnątrz wynosi ok 3mm w galopie.                 Amortyzujące właściwości kopyta mają decydujące znaczenie dla ochrony samych kopyt przed urazami, ale też w pewnym stopniu całych kończyn. Ponadto ruchomość puszki kopytowej powoduje zdecydowaną poprawę krążenia – nie bez przyczyny mówi się 
o pracującym kopycie jako o pompce, a nawet dodatkowym sercu.

 cdn....

Newsletter

Zapisz się, aby otrzymywać bieżące informacje wprost na swój adres e-mail.

Możesz nam zaufać, nigdy nie wysyłamy spamu. W każdej chwili możesz też zrezygnować z otrzymywania maili od nas.

Polecamy

Nasi partnerzy i przyjaciele

 

  • kfps logo
  • dar mar

Uwaga: korzystanie ze strony ZHKFwP oznacza zgodę na wykorzystywanie plików cookies.