Każdemu hodowcy koni zależy na zdrowiu swojego stada.
Jednym z najpoważniejszych problemów koni i ich właścicieli są choroby zakaźne. Konie zarażają się nimi przez kontakt z wirusami lub bakteriami, które mogą być przenoszone drogą kropelkową, przez układ oddechowy albo za pośrednictwem ludzi lub sprzętu stajennego. Mogą również wnikać do organizmu przy okazji zranień brudnymi przedmiotami, lub wraz ze śliną chorych zwierząt w trakcie pokąsania. Niektóre z nich przenoszone są drogą płciową w trakcie stanówki. Ryzyko zarażenia jest większe u zwierząt przebywających w dużej grupie, przemieszczających się i kontaktujących się z obcymi zwierzętami, np. przy okazji wystaw hodowlanych, przeglądów czy stanówek.
Ze względu na duże zagrożenie, istnieje obowiązek szczepienia koni przeciwko grypie. Przymus tego szczepienia dotyczy w szczególności zwierząt wyjeżdżających na imprezy masowe. Tam lekarz weterynarii nie powinien pozwolić na wjazd koni niezaszczepionych. Również właściciele ogierów coraz częściej, przed przyjęciem klaczy do stanówki, wymagają okazania prawidłowo przeprowadzonych szczepień.
Grypa koni (Influenza)
Influenza jest jedną z najbardziej zaraźliwych i szybko przenoszących się chorób wirusowych. Wirusy grypy koni wykazują podobieństwo do szczepów ptasich i ludzkich. Na początku choroby konie często tracą zainteresowanie otoczeniem, stają się apatyczne, nagle wzrasta temperatura ciała. Zwierzęta stopniowo tracą apetyt, kaszlą, a z nosa i worków spojówkowych wypływa surowiczy płyn. Zapaleniu spojówek często towarzyszy obrzęk powiek, kończyn i podbrzusza. Oddech staje się przyspieszony, pojawia się duszność i bóle mięśniowe. Przy spadku odporności dochodzi do powikłań bakteryjnych, co zwiększa ryzyko zejścia śmiertelnego. Choroba szybko przenosi się na inne konie, najczęściej nieszczepione. Leczenie grypy koni jest dość kosztowne i długotrwałe, a w wielu przypadkach nieskuteczne i kończy się zejściem śmiertelnym. Dlatego powinno się stosować profilaktyczne szczepienia. Wybór szczepionki należy pozostawić lekarzowi weterynarii. Zdecyduje on, czy użyć szczepionki monowalentnej - tylko przeciwko grypie, czy poliwalentnej - łączonej, np. z anatoksyną tężcową.
Po raz pierwszy na influenzę szczepi się źrebięta w czwartym miesiącu życia, drugi raz po czterech tygodniach (szczepienie bazowe). Kolejne szczepienia (przypominające) robi się co sześć miesięcy od drugiego szczepienia.
Tężec (Tetanus)
Każdy koń narażony jest na urazy, podczas których może dojść do wniknięcia do ich organizmu laseczek tężca (Clostridium tetani), np. przebicie podeszwy kopytowej gwoździem. Rana zasklepia się i tworzą się warunki beztlenowe, umożliwiając rozwój zarazków. Bakterie produkują neurotoksyny (tetanospasmina), które są odpowiedzialne za wywoływanie u zwierzęcia m.in. ciężkich objawów nerwowych. Bardzo silne skurcze mięśni, wywoływane nawet nieznacznym hałasem, mogą doprowadzić do przewrócenia się konia. Choroba ta często doprowadza do śmierci zwierzęcia w męczarniach.
Przeciw tej strasznej chorobie również umiemy uodparniać konie. Szczepienie zaczyna się od czwartego miesiąca życia. Można to zrobić używając szczepionki zawierającej razem antygeny grypy i tężca. Drugie szczepienie powtarza się po czterech tygodniach od pierwszego, a trzecie - po dziesięciu tygodniach. Odporność przeciw tężcowi utrzymuje się przez pięć lat. Jeżeli dojdzie do zranienia konia nieszczepionego, konieczne jest podanie mu surowicy przeciwtężcowej, co może wiązać się z ryzykiem wystąpienia wstrząsu anafilaktycznego.
Wirusowe ronienie klaczy (Rhinopneumonia)
Zapalenie jamy nosowej i płuc koni oraz ronienie klaczy określa się najczęściej terminem wirusowe ronienie klaczy. Choroba ta może przebiegać w trzech postaciach: zapalenie nosa i gardła, zwanego rhinopneumonitis, odoskrzelowego zapalenia płuc, zwanego bronchopneumonia oraz ronienia (abortus). Mogą również wystąpić postaci nerwowe, prowadzące do niedowładów. Herpesvirus opanowuje stado i powoduje różny przebieg choroby u poszczególnych zwierząt. U źrebnych klaczy objawy ze strony układu oddechowego mogą być prawie niezauważalne, dopiero poronienie jest wielkim zaskoczeniem. Najczęściej występuje ono między siódmym, a jedenastym miesiącem ciąży. Zdarzają się jednak poronienia wcześniejsze. Czasem zakażone źrebięta rodzą się w terminie, ale są tak słabe, iż umierają po kilkunastu godzinach. Klacze, które poroniły z powodu herpesvirusa, w następnych latach mogą szczęśliwie urodzić źrebię. Pozostają jednak zakażone i stanowią zagrożenie dla klaczy nieszczepionych, głównie pierwiastek. Choroby tej, jak na razie, nie można leczyć. Sposobem zapobiegania jest szczepienie. Podnosi to koszty hodowli, ponieważ klacze poddaje się trzykrotnemu szczepieniu w czwartym, piątym i dziewiątym miesiącu ciąży. Najlepsze efekty profilaktyczne daje szczepienie wszystkich koni w stadzie, bez względu na ich wiek i płeć, ponieważ wszystkie są narażone na zarażenie.
Wścieklizna (Rabies)
Warto również wspomnieć o możliwości zabezpieczenia koni przed wścieklizną. Choroba ta u koni zdarza się bardzo rzadko, ale jednak się zdarza. Zagrożenie dla ludzi jest tym większe, że tak naprawdę nikt nie spodziewa się wścieklizny u koni. Szczepienie przeciwko wściekliźnie jest mało kłopotliwe i najtańsze ze wszystkich. Powtarza się je raz do roku.
Wszystkie szczepienia powinny być wykonane wyłącznie przez lekarza weterynarii. Szczepionki powinny być przechowywane i transportowane w odpowiednich warunkach, np. w torbach termoizolacyjnych. Chodzi tu o zapewnienie im właściwej temperatury 2-80 C. Lekarz dobiera odpowiednią szczepionkę do konkretnego przypadku. Przed szczepieniem koń powinien być zbadany. Jest to bardzo ważne, ponieważ w przypadku niewłaściwego momentu szczepienia, zamiast pomóc, możemy zaszkodzić zwierzęciu, a szczepionka przewożona i przechowywana w nieodpowiedniej temperaturze jest bezwartościowa. Gwarancją prawidłowo przeprowadzonych szczepień jest pieczątka lekarza wbita do książeczki zdrowia konia.
Poniżej znajduje się schemat szczepień dla koni.
SCHEMAT SZCZEPIEŃ KONI
1. Szczepienie podstawowe
GRYPA (Influenza) - 2 szczepienia w odstępie miesiąca
TĘŻEC (Tetanus) - 2 szczepienia w odstępie miesiąca
WŚCIEKLIZNA (Rabies) 1 szczepienie - zwierzęta powyżej 6-ciu miesięcy, 2 szczepienia w odstępie miesiąca u młodszych
GRYPA + TĘŻEC - 2 szczepienia w odstępie miesiąca
RHINOPNEUMONIA - 2 szczepienia w odstępie miesiąca, u pierworódek należy wykonać je przed stanówką i powtórzyć w 4, 5 i 9 miesiącu ciąży
2. Pierwsze szczepienie przypominające (1obooster)
GRYPA - 6 miesięcy po ostatnim szczepieniu
TĘŻEC - 1 rok po pierwszym szczepieniu
WŚCIEKLIZNA - 1 rok po pierwszym szczepieniu
RHINOPNEUMONIA - 1 rok po pierwszym szczepieniu oraz w 4, 5 i 9 miesiącu ciąży
3. Kolejne szczepienia
Grypa - co 6 miesięcy
Tężec - co 3 lata
Wścieklizna - corocznie
Rhinopneumonia - corocznie
Zalecenia: źrebięta od matek szczepionych szczepić od 4 miesiąca życia, od nieszczepionych w 2 miesiącu po urodzeniu. Polski Związek Jeździecki nakazuje obligatoryjnie u koni sportowych biorących udział w zawodach szczepienie przeciw grypie co 6 miesięcy. Szczepionki skojarzone należy podawać wg schematu dla grypy.
Wawrzyniec Wichrowski